Hormoontherapie of anticonceptiepil tijdens overgang?

Hormoontherapie of anticonceptiepil, wat is de beste keuze tijdens de overgang? Ik hoor van mijn vriendinnen dat als ik gewoon aan de pil blijf, dat hetzelfde effect heeft als hormoontherapie. Is dat echt zo? Wat zijn de voor- en nadelen? Deze vraag ontvingen we van een van onze lezers. Dr. Magda Armeanu geeft antwoord.

De anticonceptie pil wordt voorgeschreven aan vrouwen die niet zwanger willen worden en daarom anticonceptie nodig hebben. Alhoewel de vruchtbaarheid afneemt in de loop van de jaren, kunnen vrouwen in principe zwanger raken tot en met hun laatste eisprong.

De gemiddelde leeftijd van de menopauze is 51 jaar. Het is uw persoonlijke keuze of u tot die leeftijd anticonceptie wil blijven gebruiken. Vrouwen die al jaren tevreden zijn met de pil, kunnen de pil zelfs enkele jaren langer door slikken. Zodat ze zeker weten dat hun laatste menstruatie is geweest en de vruchtbaarheid voorbij is. U weet pas zeker dat u de menopauze heeft bereikt, wanneer u na stoppen met de pil een jaar niet meer heeft gemenstrueerd.Het gebruik van de pil stelt de overgang niet uit.

Anticonceptiepil voorkomt hormoonschommelingen

De anticonceptiepil onderdrukt de eisprong en voorkomt hormoonschommelingen. De pil zorgt voor een constante hormoonspiegel van oestrogeen en een progestativum. Bijkomende voordelen kunnen zijn:

• Minder bloedverlies bij de menstruatie of zelfs geen bloedverlies bij doorslikken van de pil.
• Minder last van overgangsklachten (opvliegers, slaapstoornissen, prikkelbaarheid, moeheid, etc.).
• Minder hormonale schommelingen in de jaren voor de menopauze (perimenopauze) en daardoor minder PMS klachten, minder depressiviteit en emotionele klachten, minder migraine, als de pil zonder stopweek wordt doorgeslikt.

Hormoontherapie is meestal lager gedoseerd

De hormoontherapie voor de overgang bevat hormonen die identiek zijn aan de eigen lichaamshormonen oestradiol en progesteron. Bij hormoontherapie zijn de hormonen meestal lager gedoseerd dan de anticonceptiepil. De hormoontherapie wordt zonder stopweek gebruikt, net zoals bij het doorslikken van de anticonceptiepil. Het effect op de overgangsklachten is vaak hetzelfde. De hormoontherapie voor de overgang wordt meestal pas voorgeschreven om en nabij het 50e levensjaar (perimenopauze).

Hormoontherapie is geen anticonceptie en een minder goede behandeling voor PMS klachten. In die gevallen heeft de anticonceptiepil de voorkeur. Soms blijven de hormoonschommelingen namelijk bestaan bij hormoontherapie doordat de eigen eierstokken soms te veel en soms te weinig hormonen produceren. De cyclus kan dan nog steeds onregelmatig blijven. De bestrijding van de hevige en onregelmatige cycli in de overgang gaat meestal beter met de anticonceptiepil.

Nieuwere anticonceptiepillen

Er zijn ook nieuwere anticonceptiepillen, die in plaats van synthetisch ethynil oestradiol het natuurlijke, bio-identieke hormoon oestradiol bevatten. De dosering van oestradiol in deze nieuwere anticonceptiepillen komt ongeveer overeen met de dosering van de hormoon therapie (HRT). Er is dus niet zoveel verschil in de werking op de overgangsklachten en de bijwerkingen te verwachten.

Aan de pil om andere medische redenen

Sommige vrouwen krijgen jarenlang de pil voorgeschreven om een medische reden, bijvoorbeeld endometriose of vleesbomen (myomen), hevige menstruaties met bloedarmoede etc. Deze vrouwen kunnen dan meestal het beste met dezelfde pil doorgaan tot minimaal 52 jaar, om te voorkomen dat hun klachten weer terugkomen als de menstruatie weer begint na het stoppen van de pil.

Overgangsklachten en geen behoefte aan anticonceptie

Maar hoe zit het met de vrouwen die geen anticonceptie (meer) nodig hebben? Bijvoorbeeld omdat zij zelf of hun partner gesteriliseerd zijn, of omdat zij geen partner hebben. Wat als zij last krijgen van overgangsklachten? Vaak zijn deze vrouwen huiverig voor de anticonceptiepil en de kans op risico’s en bijwerkingen.

Voor deze vrouwen is het goed om te weten dat hormoontherapie voor de overgang veelal een lagere dosering hormonen heeft dan de anticonceptiepil. Een maand anticonceptiepil kan zelfs gelijk staan aan een jaar laag gedoseerde hormoontherapie bij overgang. Een anticonceptiepil is passende keuze als er anticonceptie nodig is of er een andere medische indicatie is. Voor de meeste overgangsklachten is hormoontherapie een beter passende oplossing.

Voor 40e in de overgang?

Vrouwen die te vroeg, voor hun 40e levensjaar, in de overgang komen hebben een verhoogde risico op osteoporose, hart- en vaatziektes en dementie als zij geen hormonen gebruiken. Voor deze vrouwen geldt het medische advies om tot 52 jaar hormonen te gebruiken om deze risico’s te voorkomen, meestal in de vorm van hormoontherapie.

Risico’s anticonceptiepil en hormoontherapie

De risico’s van zowel de anticonceptiepil als de hormoontherapie voor de overgang zijn zeer gering. Vrouwen die roken en/of overgewicht hebben, lopen extra gezondheid risico’s. Deze vrouwen hebben een iets verhoogd risico van trombose bij gebruik van zowel de anticonceptiepil als hormoontherapie voor de overgang.

Het risico op borstkanker is onder de 50 jaar heel laag. Daarom begint het mammografie bevolkingsonderzoek pas vanaf 50 jaar. Tussen 50 en 60 jaar neemt dit risico licht toe als men hormoontherapie meerdere jaren gebruikt. Uit onderzoek blijkt dat als een groep van 1000 vrouwen in de leeftijdsgroep van 50 tot 59 jaar 5 jaar wordt gevolgd zonder hormoonbehandeling, er gemiddeld 23 borstkanker krijgen. Als 1000 vrouwen in de leeftijdsgroep van 50 tot 59 jaar gedurende 5 jaar hormoontherapie krijgen, dan krijgen 28 vrouwen borstkanker. Op de 1000 vrouwen zijn dat er dus vijf meer. Bovendien daalt het risico weer na het stoppen van de hormoontherapie. Bij onze voorlichting aan de cliënt benoemen we dit risico, want de keuze is uiteraard voor iedereen persoonlijk.

Kortom, het gebruik van hormonen is altijd een individuele afweging

Het gebruik van hormoontherapie of anticonceptiepil bij overgangsklachten is een individuele afweging. Elke vrouw zal individueel een afweging maken samen met haar gynaecoloog wat ze wil en mag gebruiken, afhankelijk van haar klachten en risico’s.

Naast voorlichting over anticonceptie en hormoontherapie is voorlichting over een gezonde leefstijl in de overgang onontbeerlijk: stoppen met roken, alcohol gebruik verminderen, veel bewegen en gezond eten. Bij vrouwen met ernstige overgangsklachten is alleen het aanpassen van leefstijl meestal niet genoeg om de klachten op te lossen. Voor hen kan (tijdelijk) hormoontherapie een uitkomst zijn.

Bedankt voor uw vraag. Het is goed dat er steeds meer aandacht voor de overgang komt. Nog steeds zie ik dagelijks vrouwen die (te) lang met klachten doorlopen omdat ze hun klachten niet serieus nemen of de klachten niet herkennen als overgangsklachten.

Door dr. Magda Armeanu, gynaecoloog

Lees verder over gynaecoloog bij blaasproblemen