Tot welke leeftijd kan ik nog starten met hormoontherapie?

Tot welke leeftijd kan ik nog starten met hormoontherapie? Ben ik te oud om met hormoontherapie te beginnen? Deze vraag ontvingen we van een van onze lezers. Dr. Magda Armeanu gynaecoloog bij Andros Blaascentrum geeft antwoord op deze ‘Vraag aan Gynos’.

Mevrouw M. licht toe. Ze is 67 jaar oud, had haar laatste menstruatie op 52 jarige leeftijd en heeft sindsdien vreselijke opvliegers. Toen zij 55 jaar was gebruikte zij ongeveer 6 maanden lang hormonen. Zij wilde niet langer hormonen slikken uit angst voor borstkanker. Ook dacht zij ‘er snel doorheen te zijn’ net zoals sommige vriendinnen. Niets bleek minder waar. Het is nog steeds een lijdensweg. ‘Wanneer houden de opvliegers een keer op? Is er iets aan te doen?’ Kan ik nu nog met hormoontherapie starten?’.

Als klachten blijven of terugkomen

De meeste vrouwen hebben opvliegers gedurende enkele jaren in de overgang. Meestal nadat de menstruatie onregelmatig wordt en uitblijft. Vaak wordt daarvoor hormoontherapie voorgeschreven met oestradiol en progesteron gedurende enkele jaren.

Na het stoppen van de hormoontherapie kunnen soms weer hinderlijke opvliegers optreden. Dat komt doordat 20% van de vrouwen tot op hoge leeftijd, 60-70 jaar, soms zelfs levenslang, last van opvliegers houden. Het is overigens een fabel dat hormoontherapie overgangsklachten alleen ‘worden uitgesteld’ en vrouwen na het stoppen met hormonen alsnog door de klachten heen zouden moeten. Voor de meeste vrouwen geldt dat als zij stoppen op het juiste moment en de dosering langzaam afbouwen, de grote schommelingen in de hormoonspiegel voorbij zijn, zoals die er tijdens de overgang wel waren.

Deze vrouwen kunnen de volgende vragen hebben: is het mogelijk na 60 jaar (opnieuw) met hormonen te starten? Is het mogelijk voor het eerst boven de 60 jaar te starten met hormoontherapie? Hoe lang mag ik dan hormoontherapie gebruiken?

Onder de 60 jaar

Het antwoord is niet gemakkelijk op internet of in de boeken te vinden. De internationale richtlijnen over hormoontherapie (NICE guideline 2015, Revised International Consensus 2017) geven aanbevelingen om met hormoontherapie te starten tussen 50 en 60 jaar of binnen 10 jaar na de laatste menstruatie. De risico’s zijn voor deze leeftijdsgroep onder de 60 jaar zeer laag.

Boven de 60 jaar

Boven de 60 jaar wordt aanbevolen met elke vrouw individueel de voor -en nadelen en risico’s tegen elkaar af te wegen. Daarom is er geen kant-en-klaar antwoord. Er is veel wetenschappelijk bewijs dat er een verschil bestaat in risico tussen de groep vrouwen jonger dan 60 jaar en de groep ouder dan 60 jaar. Dit bleek uit enkele zeer grote belangrijke wetenschappelijke onderzoeken : de ELITE trial (Early vs. Late Intervention Trial with Estradiol) en de WHI trial (Women Health Initiative). Wij noemen dit de “timing hypothese”.

De vrouwen ouder dan 60 jaar hebben een hogere risico om diverse ziektes te krijgen, ook als zij geen hormonen gebruiken, zoals hoge bloeddruk, arteriosclerose, hartinfarct, beroerte, trombose, borstkanker, suiker ziekte, etc. Naarmate de leeftijd vordert zijn deze risico’s steeds hoger. Dit wordt meestal verklaard door reeds aanwezige veranderingen van de vaatwand, arteriosclerose, vanaf ongeveer 60 jaar.

Leefstijl en erfelijke factoren

Natuurlijk kunnen ook andere factoren een belangrijke rol spelen bij het ouder worden: overgewicht, roken, weinig bewegen, te veel alcohol drinken en natuurlijk de erfelijke factoren. Voor ieder vrouw is dit risico weer anders. Daarom is het belangrijk te kijken hoe gezond een vrouw is en hoeveel risico’s zij reeds heeft, voordat er besloten wordt om hormoontherapie boven de 60 jaar voor te schrijven.

Hart- en vaatziektes

Het risico op hart- en vaatziektes wordt door hormoontherapie verlaagd mits de hormonen gestart wordt voor het bereiken van de leeftijd van 60 jaar. Gestart boven de 60 jaar werkt de hormoontherapie niet meer preventief, omdat er dus reeds arteriosclerose (plaques) in de vaatwand aanwezig kunnen zijn. De hormoontherapie beïnvloedt de stollingsfactoren en kan daarom tot trombose en embolie (afsluiting) van de veranderde vaten leiden. Daarom is er iets meer gevaar van een hartinfarct, beroerte of trombose been als men boven de 60 jaar start met hormoontherapie.

Minder risico bij pleisters

De minste risico’s zijn er bij gebruik van oestradiol pleisters. Bij deze transdermale toedieningsvorm van oestradiol (via de huid) is er onder de 60 jaar zelfs een verlaagd risico gezien op coronair/hart problemen en geen risico op beroerte. Deze wetenschappelijke bewijzen zijn geanalyseerd en de conclusies en aanbevelingen zijn gepubliceerd in de NICE guideline 2015.

Mijn advies

Voor mevrouw M van 67 jaar zegt het wetenschappelijk bewijs dat zij dus reeds een verhoogd risico heeft op hart- en vaatziekte. Dit risico kan verder stijgen als zij op deze leeftijd met hormoontherapie start. Bovendien krijgen sommige vrouwen door hormoontherapie weer vaginaal bloedverlies en gespannen borsten. Daar zitten vrouwen meestal niet op te wachten als ze al jaren niet meer ongesteld zijn geweest.

Als gynaecoloog zou ik haar adviseren om niet hormonale medicijnen te proberen die ook tegen opvliegers helpen zoals Gabapentine of SSRI antidepressiva. Mocht zij ondanks de hogere risico’s (hartinfarct, beroerte, trombose) toch de voorkeur geven aan het starten met hormoontherapie, dan is de transdermale toediening (via de huid) van oestradiol het beste. Voor lokale klachten zoals vaginale droogheid, blaasontstekingen en pijn bij vrijen kan zij op elke leeftijd zonder gevaar starten met lokale therapie met hormonen oestriol of oestradiol.

Door dr. Magda Armeanu, gynaecoloog

Lees verder over gynaecoloog bij blaasproblemen