Vaginale atrofie en droge slijmvliezen in de overgang

Vaginale atrofie en droge slijmvliezen kunnen seksuele klachten veroorzaken. Seksuele klachten komen veel voor tijdens de overgang. Vaak rust er een taboe op om erover te praten, zowel met de partner als met de behandelend arts. De meeste vrouwen weten niet dat de seksuele klachten een onderdeel zijn van de overgangsklachten en dat ze meestal goed te behandelen zijn zonder risico’s of bijwerkingen.

Vaginale atrofie na de menopauze

Na de menopauze daalt de oestrogeenspiegel in het bloed doordat de eierstokken geen hormonen meer produceren. Daardoor treden meerdere veranderingen op in het weefsel rond de vagina, clitoris en blaas. Het slijmvlies wordt dun. We noemen dat atrofie. De vagina wordt minder vochtig en minder elastisch. De doorbloeding neemt af. Door deze veranderingen kunnen klachten optreden: vaginale droogheid, jeuk, pijn bij vrijen, pijn bij plassen, pijn bij zitten of zelfs spontaan vaginale pijn en vaginaal bloedverlies.

Door de verminderde doorbloeding is de opwinding trager en minder hevig. Seks kan pijnlijk zijn en minder prettig. Door angst voor pijn ontstaat vaak een vicieuze cirkel: minder zin, seksueel contact vermijden, vervolgens minder snel opgewonden raken door minder frequent seksueel contact en steeds meer pijn door te weinig opwinding en een te droge vagina. De seksuele klachten nemen over het algemeen toe op oudere leeftijd als ze onbehandeld blijven.

Vaker blaasontsteking na de menopauze

Ook in de blaas en in de urethra treden door oestrogeentekort na de menopauze veranderingen op. De vrouwen hebben sneller en vaker blaasontsteking. Er kan urge incontinentie optreden: vrouwen hebben moeite met de plas op te houden zodra ze aandrang voelen. Vrouwen moeten vaker plassen de hele dag door. De pijn van de blaasontstekingen en angst en schaamte voor incontinentie dragen bij aan de verergering van de seksuele klachten. Naarmate de leeftijd voortschrijdt hebben de vrouwen na de menopauze steeds meer klachten en denken dat het “erbij hoort”.

Klachten aan blaas en vagina door oestrogeentekort

De vele klachten veroorzaakt door oestrogeentekort op de vagina en de blaas kregen tot nu toe te weinig aandacht. Daarom is er in 2014 internationaal besloten om de oude benaming vaginale atrofie te vervangen door een nieuwe naam: “genitale syndroom van de menopauze”. Er is internationaal erkenning voor deze klachten en er wordt nadruk gelegd op het tijdig bespreken van de klachten als een onderdeel van de overgangsklachten en tijdig starten met behandeling daarvan. Deze internationale afspraken werden in het wetenschappelijke tijdschrift “Maturitas” in 2014 gepubliceerd.

Invloed van vaginale droogheid en seksuele klachten

In 2013 werden in het wetenschappelijke tijdschrift “Maturitas” de resultaten gepubliceerd van een groot onderzoek in Noord- en Zuid-Europa naar de invloed van de vaginale pijnklachten op de relatie van vrouwen met hun partner. Totaal 2.600 vrouwen van 55 tot 65 jaar deden mee aan een online vragenlijst.

In Noord-Europa hadden 74% van de vrouwen last van vaginale droogheid en 42% last van pijn bij het vrijen en bij genitale aanraking. Slechts 67% van de vrouwen spraken met hun partner nadat zij voor het eerst pijn voelden. Meestal gaven zij als reden op dat zij dachten dat pijn bij het ouder worden hoorde. Een derde van de vrouwen maakte zich zorgen dat de klachten nooit meer over zullen gaan en dat er een negatief effect zou zijn op de relatie. Veel vrouwen gingen seksueel contact vermijden uit angst voor pijn. 22% van de vrouwen in Noord-Europa waren van mening dat de seksuele klachten problemen veroorzaakte in de relatie met hun partner. Vaak ontstond er een negatief zelfbeeld. Men voelde zich minder vrouw en minder aantrekkelijk. Het algemeen welbevinden nam door de vaginale pijn sterk af.

Vrouwen praten weinig over hun seksuele klachten

Een studie gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift “The Journal of Sexual Medicine” in 2013 laat zien dat van de 3.046 vrouwen die aan de vragenlijst in de Verenigde Staten meegedaan hebben er 59% last hadden van minder plezierige seks wegens pijn en vaginale droogheid. Slechte 11% gebruikte voorgeschreven medicatie daarvoor.

Waarom werden zo weinig vrouwen behandeld terwijl er goede behandelingen bestaan? Omdat de vrouwen onvoldoende geïnformeerd waren, omdat men zich schaamde het probleem met een arts te bespreken, omdat men bang was voor bijwerkingen en risico’s van de medicijnen of omdat men dacht dat het toch niet helpt. Ook uit andere studies blijkt dat er onvoldoende communicatie is tussen de vrouwen met seksuele klachten en hun gynaecoloog. Daarnaast spelen culturele aspecten een rol en natuurlijk de individuele verschillen: hoe makkelijk praat men over seksualiteit, wat is het verwachtingspatroon over seksualiteit op jongere en op oudere leeftijd, wat waren de eerdere ervaringen in het leven, etcetera.

Behandeling van vaginale atrofie en seksuele klachten

Alle klachten van het “genitale syndroom van de menopauze”, zowel de vaginale droogheid en pijn, als de blaasontstekingen en de urge incontinentie worden succesvol en zonder risico’s behandeld met lokale oestrogeentherapie in de vagina. In 2014 werd in het wetenschappelijke tijdschrift “Obstetrics and Gynecolgy” een overzicht gepubliceerd van alles wat er tot dan toe over deze lokale oestrogeenbehandeling gepubliceerd was. De resultaten van 44 wetenschappelijke artikelen werden samengebundeld. Uit alle artikelen blijkt een verbetering van de vaginale droogheid, pijn bij vrijen, blaasontstekingen en incontinentie bij gebruik van lokaal oestrogeentherapie, ongeacht het merk en ongeacht de toedieningsvorm in vaginale creme of vaginale zetpillen.

Lokale hormoontherapie

Bij seksuele klachten na de menopauze is langdurige (levenslange) lokale hormoontherapie de eerste keus. De lokale hormoontherapie is safe: het geeft geen stijging van de hormoon concentratie in het bloed en veroorzaakt geen verhoogd risico op kanker. Niet-hormonale vagina bevochtiger, die men zonder geneeskundig recept verkrijgt, is bij ernstige klachten minder effectief. De niet-hormonale middelen zijn een goed alternatief voor de vrouwen die absoluut geen hormonen mogen gebruiken.

Bespreek klachten met uw arts

Het belangrijkste is dat vrouwen hun genitale klachten na de menopauze laagdrempelig met de gynaecoloog bespreken. De vrouwen kunnen samen met de gynaecoloog alle lichamelijke, psychologische en sociale factoren bespreken en kiezen voor de beste behandeling.

Lees verder over gynaecoloog bij blaasproblemen